بررسی کارکرد تقدیر در تاریخ بیهقی

author

Abstract:

گفتمان تقدیری، گفتمانی است که روشن‌ترین آغازگاهش در ایران قبل از اسلام، عصر تفکر زروانیستی بوده، پس از اسلام نیز با قدری تفاوت اما با ماهیتی هم‌سان، گسترش متنابهی یافته است. نفوذ و گسترش دامنه‌دار این اندیشه در بنیان‌های تفکر و باور ایرانی، بازتاب وسیعی نیز در آثار تاریخی و ادبی ایران داشته است. یکی از این آثار، تاریخ بیهقی است که این باور در آن گفتمانی ویژه را شکل داده که در سطح ظاهری اثر نیز باعث ایجاد دوگانگی و تناقض شده است. در این مقاله، سعی بر این است که به روش توصیفی- تحلیلی، این تناقض با تکیه بر شخصیت مذهبی بیهقی، روش تاریخ‌نگاری اسلامی، پوشیده‌گویی و رندی زبانی بیهقی، تبیین شود. علاوه بر آن تقدیر در تاریخ بیهقی دارای کارکردهای متفاوت مذهبی، علٌی، روانی و سیاسی است، که تمرکز بحث بر روی کارکرد سیاسی تقدیر است و به این نتیجه می‌رسد که بعد ایدئولوژیک تقدیراندیشی موجب اضمحلال ساز و کار عقلانیت و علت‌یابی شده که در نتیجه در توسعه‌نیافتگی فکری و سیاسی کشورهای تحت نفوذ این باور نقش اساسی داشته است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

کارکرد بلاغی آرایش واژگانی در تاریخ بیهقی

مطالعة آرایش واژگانی چه در دانش سنتی «معانی النحو» و چه در زبان شناسی معاصر اهمیت اساسی دارد؛ اما در زبان فارسی تاکنون تحقیق مستقلی بر آرایش واژگانی متون ادبی و تاثیر بلاغی آن انجام نشده است. این مقاله ابتدا جایگاه آرایش واژگانی در دستور و بلاغت را بررسی می کند و به نقد پیشینة تحقیقات معطوف به آن می پردازد. سپس کارکرد بلاغی آرایش واژگانی در تاریخ بیهقی را ذیل دو سرفصل پیش آیی و پس آیی عناصر اصل...

full text

بررسی لحن در تاریخ بیهقی

تاریخ بیهقی ازجمله متون برجستۀ نثر کلاسیک فارسی است که با وجود آن‌که نام تاریخ بر خود دارد، به‌دلیل رویکرد ادبی و هنری نویسنده به تاریخ، به حوزۀ ادبیات راه یافته است. سرشت اثر، زبان و رهیافت زیبایی‌‌شناسانۀ آن، لحنی خاص بر این اثر حاکم کرده است. لحن در هر اثر ادبی، برایند عناصر متعددی همچون فضای روایی، فضای زبانی و فضای گفتمانی است. در تاریخ بیهقی نیز لحن متأثر از عناصر مختلف روایت ادبی مانند ص...

full text

بررسی انتقادی واژه «خضرا» در تاریخ بیهقی

تاریخ بیهقی یکی از شاهکارهای نثر فارسی است که ابوالفضل بیهقی توانسته است در آن، ضمن پردازش بی‌پیرایه بخش مهمی از تاریخ این مرز و بوم، نثری سخته و استوار را به نمایش گذارد. بررسی تاریخ بیهقی گویای آن است که این اثر ارزشمند با وجود اهمیت وافر ادبی – تاریخی، مورد بی‌مهری‌های فراوانی، چه از جانب نسخه‌نویسان و چه از جانب مصححان قرار گرفته است؛ به طوری که تا کنون نه نسخه معتبری برای استناد به آن در د...

full text

بررسی تطبیقی اصول روایت در تاریخ بیهقی و تاریخ بلعمی

تاریخ بلعمی (از تاریخ‏‏های عمومی عالم) و تاریخ بیهقی (از تاریخ‏‏های خصوصی دورة غزنویان) از شاه‌کارهای تاریخی و ادبی ایران‏‏زمین به ‏شمار می‌روند. به‏ ‏‏رغم پژوهش‏‏های فراوانی که دربارۀ آن‏‏ها انجام شده، از دید تطبیقی و از ابعاد مختلف تاریخی و ادبی، نظیر سبک و اسلوب تاریخ‏‏پردازی، اصول روایت، و زبان، تا کنون کم‏تر بدان‏ها توجه شده است. این دو اثر، که از برجسته‏ترین نمایندگان دورة نخستین تاریخ‏‏ن...

full text

بررسی تطبیقی کارکردهای شعر در تاریخ بیهقی و تاریخ فخری

شعر و تاریخ دو حوزۀ جدا از هم هستند و درک سازگاری این دو در یک اثر مشکل است؛ خاستگاه اولی خیال است و خاستگاه دومی عالم واقع. اما شعر به عنوان یکی از ابزارهای سودمند و سازنده، حضور گسترده‌ای در متون تاریخی دارد و نقش و کارکردهای فراوانی نظیر ادبی، تاریخی، استنادی و تفسیری ایفا می‌کند و تاریخ‌نگاران برای بیان مقاصد خود از آن بهره می-گیرند. پژوهش پیش‌رو در صدد بررسی تطبیقی و تبیین کارکردهای مختلف ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 17  issue 56

pages  135- 158

publication date 2013-08-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023